Naam
Emelia (Toetela) Steinbach
Settela Steinbach in het bekende filmpje van 19 mei 1944.
Toetela Steinbach met de 6 weken oude Settela
op haar arm, bij de begrafenis van haar
groootmoeder, 8 februari 1935
(bron: "Het geheim van de Heksenberg")
Deze mevr. Steinbach zou Toetela zijn (?), 1930
(collectie fotograaf Jos. Wilms, EHC)
Magdalena (Moekela) Steinbach in 1935 (bron: "Het geheim van de Heksenberg")
Celestinus (Willy) Steinbach in 1935 (bron: "Het geheim van de Heksenberg")
Elisabeth met Settela op de arm en Johanna Cornelia (bron: "Het geheim van de Heksenberg")
Philibert en Elisabeth met Settela in 1935 (bron: "Het geheim van de Heksenberg")
De plaquette in de kerk van Buchten ter nagedachtenis aan Settela en haar familie; onthuld in 2010.
Geboren
23 maart 1902 te Antwerpen (B)
Gedeporteerd
16 mei 1944 vanuit Eindhoven naar Westerbork, op 19 mei 1944 naar Auschwitz
Vermoord
vermoedelijk in nacht van 31 juli op 1 augustus 1944 te Auschwitz
Familie
dochter van wijlen Wilhelm Steinbach en van Rosina Steinbach; echtgenote van Heinrich Steinbach; moeder van de navolgende kinderen
Naam
Magdalena Gertruda (Moekela) Steinbach
Geboren
14 september 1922 te Brunssum
Gedeporteerd
25 november 1943 te Vroenhoven (B) gearresteerd en via Hasselt naar Dossin-kazerne Mechelen overgebracht; op 15 januari 1944 gedeporteerd naar Auschwitz
Familie
moeder van Jeanette Steinbach, geboren in juli 1943 te Maaseik (B)
Vermoord
5 april 1944 te Auschwitz
Naam
Willem Hendrik (Elmo) Steinbach
Geboren
19 februari 1925 te Brunssum
Gedeporteerd
16 mei 1944 vanuit Eindhoven naar Westerbork, op 19 mei 1944 naar Auschwitz
Vermoord
28 januari 1945 in Kdo. Ellrich-Nordhausen
Naam
Elisabeth Steinbach
Geboren
14 november 1926 te Meerssen
Gedeporteerd
16 mei 1944 vanuit Eindhoven naar Westerbork, op 19 mei 1944 naar Auschwitz
Vermoord
vóór 24 april 1945 in Midden-Europa
Naam
Celestinus (Willy) Steinbach
Geboren
13 februari 1929 te Heerlen
Gedeporteerd
16 mei 1944 vanuit Eindhoven naar Westerbork, op 19 mei 1944 naar Auschwitz
Vermoord
27 september 1944 te Auschwitz
Naam
Johanna Cornelia Steinbach
Geboren
18 maart 1930 te Maastricht
Gedeporteerd
16 mei 1944 vanuit Eindhoven naar Westerbork, op 19 mei 1944 naar Auschwitz
Vermoord
vóór 24 april 1945 in Midden-Europa
Naam
Philibert Steinbach
Geboren
4 september 1932 te Geleen
Gedeporteerd
16 mei 1944 vanuit Eindhoven naar Westerbork, op 19 mei 1944 naar Auschwitz
Vermoord
vermoedelijk in nacht van 31 juli op 1 augustus 1944 te Auschwitz
Naam
Anna Maria (Settela) Steinbach
Geboren
23 december 1934 te Buchten
Gedeporteerd
16 mei 1944 vanuit Eindhoven naar Westerbork, op 19 mei 1944 naar Auschwitz
Vermoord
vermoedelijk in nacht van 31 juli op 1 augustus 1944 te Auschwitz
Naam
Florentina Maria (Sonja) Steinbach
Geboren
14 maart 1937 te Sittard
Gedeporteerd
16 mei 1944 vanuit Eindhoven naar Westerbork, op 19 mei 1944 naar Auschwitz
Vermoord
vermoedelijk in nacht van 31 juli op 1 augustus 1944 te Auschwitz
Naam
Willem (Messelo) Steinbach
Geboren
28 augustus 1939 te Sittard
Gedeporteerd
16 mei 1944 vanuit Eindhoven naar Westerbork, op 19 mei 1944 naar Auschwitz
Vermoord
vermoedelijk in nacht van 31 juli op 1 augustus 1944 te Auschwitz
Naam
Anna Maria (Doosje) Steinbach
Geboren
15 juni 1942 te Linne
Gedeporteerd
16 mei 1944 vanuit Eindhoven naar Westerbork, op 19 mei 1944 naar Auschwitz
Vermoord
vermoedelijk in nacht van 31 juli op 1 augustus 1944 te Auschwitz
Adres
't Hitje, Buchten
Achtergrond
De violist en arbeider Heinrich (Moeselman) Steinbach was op 11 november 1901 te Gründorf in Duitsland geboren, en gehuwd met zijn nicht Emelia (Toetela) Steinbach. Het kinderrijke gezin trok met name rond langs verschillende lokaties in Zuid-Limburg. Als officiële woonplaats gaven ze in de jaren 1930 Maastricht op. Ze verbleven geregeld in Buchten op 't Hitje, waar vlak voor Kerst in 1934 dochter Anna Maria (Settela) ter wereld kwam. In 1940 verbleven ze in Susteren aan de Baakhoverweg, samen met nog enkele verwante families Steinbach.
Vanaf juli 1943 mocht er in Nederland niet meer met woonwagens worden rondgetrokken. Het gezin belandde op een centraal woonwagenkamp in Tongelre-Eindhoven, behalve de oudste dochter Moekela, die toen al in België woonde en zwanger was. Moekela en haar dochtertje Jeanette werden op 25 november 1943 in Vroenhoven opgepakt bij een Duitse razzia tegen Sinti en Roma en opgesloten in de Dossinkazerne bij Mechelen, van waaruit ze op 15 januari 1944 met het speciale zigeunertransport naar Auschwitz werden gedeporteerd. Jeanette was acht maanden oud toen zij en haar moeder vermoord werden in april 1944. De vader van Jeanette was vermoedelijk Arnold Priser uit Nuth (geboren 6 augustus 1923), die samen met hen werd opgepakt.
Op 16 mei 1944 hield de Nederlandse politie in opdracht van de nazi's de enige grote razzia onder 'zigeuners' in Nederland. Vader Moeselman was al een week eerder in Eindhoven gearresteerd samen met zes andere Sinti-mannen en in Kamp Amersfoort geïnterneerd. Hun vrouwen en kinderen werden nu naar Westerbork en enkele dagen later naar Auschwitz gedeporteerd, samen met nog enkele honderden zigeuners en joden. De oudste vier kinderen van Moeselman en Toetela werden vanuit Auschwitz in werkkampen ondergebracht, waar ze bezweken door ziekte en ontberingen. Toetela en de vijf jongsten kwamen in de speciale zigeunerafdeling van Auschwitz-Birkenau en werden twee maanden later met de meeste andere Sinti en Roma vergast.
Moeselman overleefde de oorlog, maar kwam het verlies van zijn gezin niet te boven en overleed op 9 juni 1946 te Maastricht.
Toetela's zus Theresia (Bütta) Steinbach en haar vier kinderen werden eveneens in Auschwitz vermoord. Toetela's broer Jan en haar moeder Rosina overleefden de oorlog.
Door de aangrijpende filmbeelden van Settela (die slechts 6 seconden duren) bij het vertrek van de trein uit Westerbork, werd het meisje een symbool van de Holocaust. Pas in 1994 ontdekte een journalist haar identiteit en bleek dat zij geen joods meisje was maar een Sintezza.
De Sinti gemeenschap is vrij gesloten en de meesten stellen geen prijs op aandacht en openlijke herdenking van hun slachtoffers. Ook de onthulling van een plaquette in 2010 ter nagedachtenis aan Settela werd door haar familie wisselend ontvangen. Dit is de reden dat we in Buchten nog geen steentjes voor het gezin hebben gelegd.
Een in 2013 opgericht namenmonument te Eindhoven vermeldt Settela en vier andere bewoners van het woonwagenkamp in Tongelre; vreemd genoeg ontbreekt Settela's familie hierop.
Link
Literatuur
Aad Wagenaar, Settela; het meisje heeft haar naam terug (Amsterdam 1995)
Evert Zits, Settela, in: Heemklank, jrg. 23 nr. 1, p. 5-8 (Susteren 2000)
Rob Hendrikx, Settela en Willy: Het geheim van de Heksenberg (Heerlen 2015)
Motief vervolging
Sinti afkomst